از آغاز وجود بشر مهندسی یک نمود از زندگی بوده‌است.اولین تمرین‌های مهندسی عمران ممکن است از ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ قبل از میلاد مسیح در مصر باستان و بین النهرین وقتی انسان کوچ نشینی را ترک کرد آغاز شده باشد که بنابراین بعلت نیاز که ساختمان برای پناهگاه بوده‌است. در این مدت حمل و نقل به به طور فزاینده مهم شد و موجب پیشرفت چرخ و کشتیرانی شد ساختار اهرام در مصر (در حدود ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح) می‌تواند به عنوان اولیه مورد سازه‌های پی ریزی شده در نظر گرفته شود.
دیگر ساختمان‌های باستانی مهندسی عمران شامل: پارتنون (معبد خدای اتنا در اتن) بوسیلهٔ ایکتینوس(معمار) در یونان باستان(۴۴۷ تا ۴۳۸ سال قبل از میلاد مسیح)-راه اپین بوسیلهٔ مهندسین رومی(حدود ۳۱۲ سال قبل از میلاد) -دیوار بزرگ چین بوسیلهٔ جنرال امتیانگ تحت امر امپراتور چین کین چی هانگ(حدود ۲۲۰ سال قبل از میلاد) و گنبدهای ساخته شده در سریلانکای باستان مثل جتاوارانامایا و آبیاری وسیعی که در آنورادهاپورا کار می‌کند. رومی‌ها سازه‌های مهندسی را در پهنهٔ امپراتوری خود توسعه دادند که بطور خاص شامل قنات-دستگاه عمارت اجاره نشینی-بندرها و برج‌ها سدها و راه‌ها است.
تاریخچه ی مهندسی عمران به اصطلاح Civil engineering به قرن هجدهم باز می گردد. در آن زمان مهندسی عمران در مقابل مهندسی طراحی Military engineering قرار داشت. اصطلاحی که به همه ی امور مهندسی که به مسایل ساخت و ساز بناهای دست ساز بشر باز می گشت. مانند سدها، ساختمان ها، پل ها و کانال ها. البته طی گذشت سال های متمادی و با پیشرفت علم و تخصصی شدن علوم، به مرور علوم مختلف، از جمله مکانیک Civil engineering جدا شده اما این اصطلاح هم چنان نام خود را برای عمران حفظ مهندسی کرد. در کشور ما نیز این رشته تا قبل از انقلاب فرهنگی به نام" مهندسی راه و ساختمان" معروف بود. اما بعد از انقلاب فرهنگی عنوان "مهندسی عمران" برای آن در نظر گرفته شد. زیرا عنوان"عمران" به اصطلاح Civil engineering نزدیک تر است.
تا عصر مدرن هیچ تمایزی بین مهندسی عمران و معماری نبود و اصلاح‌های مهندسی و معماری به طور عمده تفاوت‌های جغرافیایی بود که به یک فرد اشاره می‌کرد و قابل معاوضه بود. در قرن ۱۸ واژهٔ مهندسی عمران برای تمیز دادن از مهندسی نظامی استفاده شد. (هم چنین ببینید تاریخ مهندسی ساختمانی را) اولین کسی که خودش را به عنوان مهندس عمران معرفی کرد جان اسمیتون بود کسی که "ادی استون لایت هوس" را ساخت. در سال ۱۷۷۱ اسمیتون و برخی از همکارهایش جامعهٔ مهندسین عمران را تشکیل دادند. یک گروه از رهبران این حرفه که بصورت غیر رسمی سر شام یکدیگر را ملاقات کردند.
به هر حال مدرک بعضی دیدارهای یکنیکی وجود داشت. آن کمی بیشتر از یک جامعهٔ دسته جمعی بود. در سال ۱۸۱۸ موسسهٔ مهندسین عمران در لندن تاسیس شد و در ۱۸۲۰ مهندس برجسته توماس تلفورد رییس دانشگاه شد. در سال ۱۸۲۸ موسسه یک پروانهٔ سلطلتی دریافت کرد که به صورت رسمی مهندسی عمران را یک حرفه شناخت. پروانه تعریف کرد مهندسی عمران را هنر هدایت کردن منابع بزرگ قدرت در طبیعت برای استفاده و آسودگی انسان و به عنوان ابزار تولید و ترافیک در ایالت‌ها هر دو برای داد و ستد داخلی و خارجی و به عنوان کاربردی در ساخت راه‌ها برج‌ها قنات‌ها کانال‌ها هدایت کنندهٔ رودخانه و لنگر گاه‌ها برای معاملهٔ داخلی و تبادل و در ساخت بندرها لنگر گاه‌ها آب بند موج شکن و فانوس دریایی و در هنر هدایت به وسیلهٔ قدرت ساختگی به منظور تجارت و در ساخت و کاربرد ماشین آلات و زه کشی شهرهای کوچک و بزرگ.
اولین دانشگاه خصوصی برای تدریس مهندسی عمران در ایالات متحده امریکا دانشگاه نورویچ بود که در سال ۱۸۱۹ به وسیلهٔ کاپیتان آلدرن پارتریج تاسیس شد.
اولین مدرک مهندسی عمران در ایالات متحده در سال ۱۸۳۵ به وسیلهٔ موسسهٔ رنسلر پلی تکنیک داده شد. اولین مدرکی مانند این که به یک زن داده شد به وسیلهٔ دانشگاه کرنل به نورا استانتون بلیچ در سال ۱۹۰۵ داده شد.
اما امروزه مهندسی عمران به چه می پردازد؟
مهندسی عمران از جمله رشته هایی است که بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران کشور است. یعنی هر چیزی که به آبادی یک کشور باز می گردد، مانند سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل های مخابرات، ساختمان های مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش، نیروگاه های برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در حیطه ی کار مهندس عمران قرار می گیرد. مهندسی عمران طیف بسیار وسیعی از کارها را در بر می گیرد. یعنی اگر بخواهیم ساختمان، پل، برج، تونل، راه، سیلو و یا شبکه های فاضلاب بسازیم در آغاز به یک مهندس کارآمد عمران نیاز داریم تا علاوه بر رعایت جنبه های فنی و اجرایی، اقتصادی نیز عمل کند. چون اقتصادی بودن یک اصل در مهندسی عمران است.
گرایش عمران، عمران
گرایش عمران، عمران به محاسبه و طراحی سازه های متفاوت، تحت نیروهای مختلف مانند باد، زلزله، سیل، آتش و وزن خود ساختمان یا سازه می پردازد.
گرایش عمران- نقشه برداری
همان طور که برای داشتن یک زندگی موفق باید برنامه ریزی کرده و طرح و نقشه شخصی داشت، برای انجام یک کار عمرانی که گاه چندین سال به طول می انجامد، باید نقشه برداری کرد و اطلاعات دقیقی از ابعاد مکان ساخت سازه ی مورد نظر به دست آورد. برای مثال در هنگام نصب دکل های مخابراتی در آغاز باید مسیر دکل گذاری و فواصل بین دکل ها، به یاری نقشه برداری تعیین شود و سپس دکل های مورد نظر را نصب کرد. رشته ی نقشه برداری با جغرافیا و سنجش از راه دور، ارتباط نزدیکی دارد برای مثال وقتی مهندس نقشه برداری برای تهیه ی نقشه از ماهواره کمک می گیرد، به رشته ی سنجش از راه دور نزدیک می شود. هم چنین نقشه برداری در دو رشته عمران و جغرافی بسیار به یکدیگر نزدیک است و تفاوت این دو بیشتر در این است که در جغرافیا از نقشه برای تهیه ی اطلس های جغرافیایی استفاده می شود، اما در مهندسی عمران از نقشه برداری برای برنامه ریزی و طرح های عمرانی استفاه می شود.
گرایش عمران- آب(هیدورلیک)
می گویند در آینده ای نه چندان دور، دست یابی به منابع آبی جدید برای کشورهای خاورمیانه که یکی از مناطق خشک یا نیمه خشک جهان است نیازی ضروری می شود و حتی جنگ آینده خاورمیانه بر سر آب خواهد بود. کشور ما نیز که در همین منطقه واقع شده است، کشوری خشک و نیمه خشک است. چرا که میانگین بارندگی در ایران حدود یک سوم میانگین بارندگی در جهان است و این یعنی آن که ما باید از هر قطره آب موجود در کشورمان، حداکثر استفاده را کرده و از هدر رفتن آن جلوگیری کنیم. مهندسان عمران آب، با ساخت سدها، تصفیه خانه ها، تونل های انتقال آب و شبکه های توزیع آب در همین راستا گام برمی دارند. در واقع این گرایش نحوه ی حفظ آب و استفاده ی بهینه از آن را آموزش می دهد.